Palace, Hamburg, Bałtyk, Moskwa. Kieleckie kino ma 90 lat [ARCHIWALNE ZDJĘCIA]

Zanim jednak doszło do tego wielkiego wydarzenia, minęło kilka lat przygotowań. - Działkę przy ulicy Staszica kupił żydowski przedsiębiorca Max vel Mendel Ellencweig - opowiada Aleksandra Wójcik z kina Moskwa. Postanowił tu przenieść prowadzony przez siebie od 1909 roku stały iluzjon Phenomen. Przeprowadził się zaledwie kilkadziesiąt metrów Phenomen znajdował się w miejscu dzisiejszego domu handlowego Puchatek. - Sala liczyła tam około 350 miejsc. Ellencweig wzbogacił się na swojej działalności. Chciał ją rozwijać, zbudował więc własny budynek - opowiada dr Monika Bator z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, autorka książki 'Życie filmowe w województwie kieleckim do 1939 roku'.  Na zdjęciach kino Moskwa z lat 60-tych

Materiały Kina Moskwa

Palace był przeskokiem w inną rzeczywistość. Nowy budynek, sala na 501 miejsc. - Możemy sobie wyobrazić, że był urządzony z dużym przepychem i klasą. Miał lożę i miejsce na orkiestrę. To był kinoteatr - opowiada Wójcik. W okresie międzywojennym Palace było kinem premierowym. To tutaj sprowadzano największe światowe hity i premiery polskich filmów, a ich zapowiedzi nie schodziły z pierwszych stron 'Gazety Kieleckiej'. - Ważnym elementem reklamy filmu była informacja, że w czasie jego premiery będzie grała powiększona orkiestra, nawet do piętnastu osób. Oczywiście działo się to w epoce kina niemego - mówi Monika Bator. Aparaturę dźwiękową zamontowano w 1930 roku, jako jedyną w mieście. Projekcja pierwszego udźwiękowionego filmu, 'Parada miłości', odbyła się tu 21 grudnia 1930 roku. Kilka miesięcy później, 1 marca 1931 roku, wyświetlono 'Głos serca'. Jak pisała wówczas 'Gazeta Kielecka' w całości mówionego i śpiewanego po polsku filmu.  Największym kinem w mieście Palace pozostało do marca 1937 roku. Wówczas otwarto kolejne ? w Domu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, czyli dzisiejszym Wojewódzkim Domu Kultury. Z widownią na 700 osób.

Na zdjęciach kino Moskwa z lat  70-tych, materiały Muzeum Historii Kielc

W czasie II wojny światowej kino Palace przejęli Niemcy. Zmienili jego nazwę na Hamburg, a ulicę Staszica na Kino Strasse. - Dotychczasowy właściciel, pan Ellencweig, został aresztowany i wywieziony do Treblinki. Prawdopodobnie zginął tam, jak większość kieleckich Żydów - opowiada Monika Bator. Paradoksalnie przejęcie Palace przez Niemców sprawiło najprawdopodobniej, że przetrwało czas wojny. - Hamburg było kinem propagandowym, a na to okupant kładł bardzo duży nacisk. Gdyby tak nie postanowiono, budynek mógłby zostać rozkradziony, zburzony albo zamienić się w skład broni - przekonuje Aleksandra Wójcik. Po wojnie nazwę zmieniono na Bałtyk. I wciąż było to ważne miejsce w Kielcach. - Tutaj odbywały się najważniejsze premiery, tu przychodziło najwięcej ludzi - przekonuje Aleksandra Wójcik.  Zdjęcie z czasów II wojny światowej, materiały fotopolska.eu

Na kolejną zmianę nazwy zdecydowano się 60 lat temu Moskwa zastąpiła Bałtyk w 1956 roku. I wtedy poważne zmiany zaszły w kinowej sali. - Pamiętamy, jak niedawno klown z cyrku dowcipkował na temat kina 'Moskwa' w Kielcach, że buduje się je tak długo jak piramidę Cheopsa' -  pisało 19 września 1959 r. 'Słowo Ludu' w artykule zatytułowanym 'Dziś panoramiczna premiera'. Remont trwał wprawdzie aż 23 miesiące, ale kino wzbogaciło się o panoramiczny ekran oraz miękkie, wygodne fotele. W dolnym holu powstała kawiarnia, a na górze urządzono poczekalnię i palarnię. Widzowie doczekali się też innowacyjnego rozwiązania - bilety można było zamawiać telefonicznie. Kilka lat po remoncie sali dużej przebudowy doczekał się cały budynek. Równocześnie kinu Moskwa przybył groźny konkurent - Romantica przy ul. Czarnowskiej. - I ona stała się kinem premierowym. Teraz to tam chodziło się na najnowsze filmy. W Moskwie wyświetlano je po dwóch tygodniach od premiery -  opowiada Aleksandra Wójcik. W efekcie obiekt przy ulicy Staszica systematycznie tracił na znaczeniu, musiał więc zmienić swój profil. Postawiono na repertuar ambitny, autorski. - W Moskwie pojawiła się również edukacja filmowa - opowiada Aleksandra Wójcik. Organizowano więc przeglądy i pokazy specjalne z zaproszonymi gośćmi. Na zdjęciu widok na budynek kina Moskwa przy ulicy Staszica, w 1965 r. (przed przebudową). W gablocie widoczny afisz filmu 'Salto'  T. Konwickiego. Autor Stanisław Lipka, materiały Muzeum Historii Kielc

Widmo likwidacji zawisło nad kinem Moskwa dziesięć lat temu. W 2006 roku właściciel, krakowska spółka Apollo Film, zrezygnował z jego prowadzenia. - W Małopolsce firma rozpoczęła proces cyfryzacji, potrzebne były na to pieniądze. Zaczęli więc wyprzedawać majątek. Dlatego zamknięto kino Romantica, nam groziło to samo - wspomina Aleksandra Wójcik.

Kino Moskwa przetrwało, bo zaczęto wynajmować pomieszczenia biurowe. Propozycję przejęcia placówki dostali też pracownicy. - Zdecydowały się na to dwie osoby z ówczesnej załogi, Wanda Zychowicz i kinooperator Andrzej Adamczyk. Musieli jednak zachować dotychczasowy profil kina. Też znalazłam się w tej ekipie. Zaczęliśmy działać. Nie było łatwo. Spotykaliśmy się z głosami, że jesteśmy zbędni - opowiada Wójcik. Wytrwali.

Na zdjęciu kino Moskwa  w 2004 roku i schody stan z 2006 roku

Fot. Paweł Małecki / AG

W 2008 roku Apollo Film postanowiło sprzedać budynek. W obronie kina stanęli mieszkańcy, media. - Pamiętam happening 'Pociąg do Moskwy', w czasie którego nasi widzowie przeszli deptakiem od ratusza do kina, niosąc transparenty 'Ratujmy kino Moskwa'. Szefowa Wanda Zychowicz opowiedziała na radzie miasta o naszej działalności i radni zgodzili się na kupno budynku przez miasto - przypomina Aleksandra Wójcik. I tak kino Moskwa działa tu do dzisiaj. W 2013 roku stare projektory wymieniono na cyfrowe. Teraz filmy może tu oglądać 396 widzów, a w działającej od 2001 roku sali studyjnej - 47.