Wszystkich Świętych 2023. Zapalmy znicze na tych grobach. Spoczywają w nich zasłużeni kielczanie [ZDJĘCIA]

Cmentarz w 1981 r. został wpisany do rejestru zabytków. Założony został prawdopodobnie między 1801 a 1805 rokiem, był kilkakrotnie poszerzany. Obecnie ma prawie 5 ha powierzchni podzielonych na 19 kwater.

Spacer po kieleckim Cmentarzu Starym rozpoczynamy, wchodząc główną bramą od ulicy ks. Piotra Ściegiennego. Do pierwszej kwatery trafimy, skręcając w lewo od razu po wejściu i idziemy wzdłuż muru równoległego do ul. Ściegiennego. Są tam grobowce zasłużonych kieleckich rodów, m.in. Kłodawskich, Pająków, Pietrzykowskich.

Po prawej stronie spoczywa Jan Kłodawski (1903-1979), twórca i przewodniczący sekcji fotograficznej przy PTK w 1932 roku, uczestnik wojny z bolszewikami w 1920 roku jako ochotnik. Aresztowany podczas okupacji hitlerowskiej. Był synem weterana powstania styczniowego, w 1918 roku wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Po II wojnie światowej brał udział w urządzaniu schronisk PTTK na Świętym Krzyżu, Świętej Katarzynie i w Chęcinach.

Za nim, też po prawej stronie, znajdziemy grób Leona Pająka (1909-1990), uczestnika bohaterskiej obrony Westerplatte podczas najazdu hitlerowskiego na Polskę. W 1939 roku był podpułkownikiem, instruktorem na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy oraz dowódcą 4. pp Legionów, który wszedł w skład zmiany polskiej obsady twierdzy Westerplatte. Podczas walk dowodził placówką "Prom". Został ciężko ranny, w gdańskim szpitalu przeleżał do sierpnia 1940 roku, po czym został wywieziony do obozu jenieckiego dla oficerów w Hadanarze, następnie do obozu w Murnau wyzwolonego w 1945 roku przez Amerykanów. Zdążył wstąpić jeszcze do armii Andersa, ale powrócił do kraju. W 1960 roku odznaczony Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari. Pełnił funkcję prezesa Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD. Grobowiec Pająków wyróżnia się dużym marmurowym krzyżem.

Przechodzimy dalej w kierunku muru oddzielającego cmentarz prawosławny. Za kolejną alejką po lewej stronie ujrzymy marmurową płytę opartą o betonowy nagrobek otoczony balustradą. Tu w rodzinnym grobowcu spoczywa Maria Maciejczak (1918-1942), bohaterska sanitariuszka, która zapłaciła życiem za pracę w konspiracji. W 1937 roku ukończyła kurs sióstr pogotowia sanitarnego PCK. Podczas kampanii wrześniowej pomagała rannym żołnierzom i ludności. Wstąpiła do ZWZ. Aresztowana w 1941 roku trafiła do kieleckiego więzienia, gdzie przez kilka tygodni była torturowana. Wywieziona do obozu koncentracyjnego Ravensbrueck, została tam rozstrzelana w pierwszej obozowej zbiorowej egzekucji.

Najdalej od alei głównej w Kwaterze 3. pochowana jest Marcelina Antonina z Kotkowskich Gombrowiczowa (1872-1959), matka pisarza Witolda Gombrowicza. Mieszkała od 1944 roku w Kielcach przy ul. Mickiewicza 8. Grób ma nowy nagrobek z płytą.

Tuż obok pochowany jest Ambroży Skarżyński (1845-1921), baron, za działalność patriotyczną pozbawiony majątku i zmuszony do emigracji. Tytuł barona nosił po dziadku, oficerze szwoleżerów gwardii Napoleona. Za udział w powstaniu styczniowym majątek Ambrożego Skarżyńskiego został skonfiskowany przez Rosjan. Po powrocie z emigracji w 1894 roku założył w Kielcach sklepik, z którego się utrzymywał.

Znowu wracamy do głównej alei, gdzie w grobowcu rodzinnym otoczonym balustradą spoczywa Teodor Leopold Kłodawski (1824-1915), porucznik wojsk powstańczych z 1863 roku. Walczył w oddziałach Oksińskiego, Chmielińskiego i Anderliniego. Skazany został na dożywotnie zesłanie na Syberię. Wrócił po 23 latach do Kielc i został dyrektorem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego oraz miejskim radnym.

Przechodząc w głąb cmentarza główną aleją, po lewej stronie dochodzimy do Kwatery 5. z grobowcem kanoników kieleckich. Tu pochowano Franciszka Budzyńskiego (1829-1909), księdza patriotę. W 1899 roku został dziekanem kapituły katedralnej, a po śmierci bp. T. Kulińskiego administratorem diecezji kieleckiej. Był członkiem organizacji "czerwonych", w 1881 roku brał udział w demonstracjach patriotyczno-religijnych. Podczas powstania styczniowego oferował powstańcom posługę duszpasterską, przewodził patriotycznym pogrzebom. Działacz Kieleckiego Towarzystwa Dobroczynności.

W grobowcu - z postumentem, ogrodzonym łańcuchem - pochowano Bolesława Markowskiego (1862-1936), prawnika i profesora, założyciela Szkoły Handlowej w Kielcach, współzałożyciela i prezesa Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Był też działaczem Kieleckiego Towarzystwa Cyklistów. W latach 1916-1918 był radnym kieleckim, a potem pierwszym prezesem Izby Skarbowej w Kielcach. W 1921 roku został wiceministrem skarbu, pracował przy tworzeniu systemu skarbowego II RP. Był rektorem Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Zainicjował wydawanie "Pamiętników Koła Kielczan", napisał książkę "Z dziejów gospodarki miejskiej w Kielcach".

Przechodzimy na drugą stronę głównej alei, gdzie w Kwaterze 7. spoczywa Edward Czaplicki (1828-1908), pierwszy naczelnik powstańczy Kielc z powstania styczniowego. Jego grób to kamienny postument na grobowcu otoczony balustradą. Od 1853 do 1899 roku był inżynierem powiatu kieleckiego, a następnie budowniczym guberni kieleckiej. W 1865 roku opracował pierwszy projekt wodociągu w Kielcach, który jednak nie został zrealizowany.

W marmurowym mauzoleum wykonanym przez Kielecką Fabrykę Wyrobów Marmurowych pochowano założyciela i wieloletniego właściciela znanego kieleckiego browaru Chrystiana Stumpfa (1791-1869). Browar przy ul. Ogrodowej trafił potem w ręce rodziny Karschów.

Warto zatrzymać się przy skromnym ziemnym kopczyku z krzyżem i resztkami balustrady. Tu spoczywa Julian Treutler (zmarł w 1924), weteran powstania styczniowego.

Tuż przy głównej alei w Kwaterze 14. jest duży granitowy nagrobek Kazimierza Czecha (1913-1986), prawnika prześladowanego przez bezpiekę za działalność konspiracyjną podczas wojny. Urodził się w Pilicy, w 1935 roku ukończył prawo na UJ, następnie Szkołę Nauk Politycznych oraz Szkołę Podchorążych Artylerii. Aplikację sądową zrobił w Szydłowie. Walczył we wrześniu 1939 roku, a po klęsce współtworzył Narodową Organizację Wojskową. Dowodził okręgiem jędrzejowskim NOW, a w 1942 roku przystąpił do AK. W 1943 roku uruchomił drukarnię podziemną. Po wojnie rozpoczął pracę w Sądzie Grodzkim w Kielcach, ale w 1952 roku został wydalony z sądownictwa m.in. w związku z aresztowaniem jego brata, żołnierza AK. Od 1956 roku pracował jako adwokat w Kielcach.

Dochodzimy do rejonu ostatnich zabytkowych kwater, idąc do końca głównej alei. Po lewej stronie w Kwaterze 15. zatrzymajmy się przy skromnym kamiennym nagrobku Leona Solskiego (1882-1966), kompozytora, dyrektora Szkoły Muzycznej w Kielcach. Urodził się w Warszawie, związał z Kielcami. Był majorem Wojska Polskiego, konsulem na emigracji w Kierczy na Krymie. W 1933 roku założył w Kielcach filharmonię.

Ostatni raz przekraczamy główną aleję w kierunku Kwatery 16., gdzie w obudowanej lastrikiem mogile z czerwonego piaskowca z tarczą AK spoczywa Zygmunt Kwas (1925-1946), bohaterski konspirator, ofiara UB. Był podchorążym AK, ps. "Kościelny", i bezpośrednim podwładnym Stanisława Wdowicza, ps. "Bożęcki". Należał do organizacji NIE, aresztowany i zastrzelony przez UB w kieleckim więzieniu.

Korzystaliśmy z książki Teresy i Zdzisława Sabatów Sabat dla cmentarzy - Cmentarz Stary w Kielcach, Kielce, 1995 rok