Michał Karski przyjaźnił się z Achillem Rattim, delegatem papieskim, który rezydował w Warszawie, a następnie nuncjuszem papieskim w Polsce. Achille Ratti w 1922 roku został papieżem i przybrał imię: Pius XI. Poznali się w Warszawie, gdzie w czasie pierwszej wojny Michał przy ul. Kredytowej prowadził salon, który gromadził znane osobistości życia politycznego, kościelnego i społecznego. Achille Ratti odwiedził go potem we Włostowie, gdy w 1919 roku wizytował diecezję. Tłumy były tak duże, że nikt wcześniej nie widział podbnych. Nawet z odległych wiosek ludzie przyjechali furmankami.
Na zdjęciu pałac w 1913 roku, przed przebudową.
To był duży pałac, piętrowy, chyba z trzydziestoma pokojami. Każdy miał swój: dorośli, dzieci, służba, a nawet stali goście, krewni, przyjaciele (...) Pałac tętnił życiem. Odwiedzali go najwybitniejsi ludzie epoki. Nic dziwnego, w regionie nikt nie posiadał lepiej urządzonej rezydencji. Przed piętnastą rocznicą bitwy pod Konarami, 8 września 1929 roku, odsłonięty został pomnik poległych legionistów (...) Prezydent Mościcki przyjechał przed południem, przebywał tu cały dzień, wraz z nim ziemianie i włościanie. To był duży prestiż dla Karskich, bo informacja ukazała się w całym kraju w piśmie o największym nakładzie.
Jak na ówczesne czasy pałac miał wszelkie udogodnienia i nowinki techniczne. pomieszczenia rozświetlało światło elektryczne, w połowie lat trzydziestych zainstalowano centralne ogrzewanie. Cztery łazienki stanowiły rzadkość nawet w pałacach. W każdym pokoju sypialnym znajdowała się umywalka z bieżącą wodą, ciepłą i zimną. Sprawnie działała kanalizacja.
Na zdjęciu pałac w 1939 roku.
Z wejścia głównego od strony dziedzińca wiodły drzwi do hallu z pięknymi marmurami i stylizowanymi kolumnami toskańskimi na postumentach. Na pierwsze piętro prowadziły reprezentacyjne marmurowe schody z żeliwną balustradą.
W zielonym salonie przyjmowano gości przyjeżdżających na podwieczorek. Na ścianach wisiały portrety rodzinne. Przed kominkiem leżała skóra białego wilka syberyjskiego. Dzieci siadały mu na głowie i opiekunowie niezbyt się z tego cieszyli. Skóra była jednym z trofeów myśliwskich księcia Sergiusza Golicyna.
Wnosił na salony kwiaty w dużych donicach. Marmury były piękne, dywany w różnych kolorach. Nie śmiał na nich stanąć, więc zdjął buty. Kwiaty zaniósł na piętro. A tam! Obrazy z krajobrazami, żyrandole, lustra... Jeszcze do dzisiaj słychać zachwyt w jego głosie.
Dla małej dziewczynki pałac był jednym wielkim labiryntem. Ściany odbijały się w lustrach. Gdy weszła do środka, nieraz traciła orientację, gdzie jest wyjście. Po wielu latach przypomni sobie to swoje zagubienie w pałacu, gdy usłyszy opowieść o czerwonoarmistach, którzy tak jak ona nie mogli znaleźć wyjścia. Kolbami tłukli lustra.
Jak tylko front przeszedł, zewsząd ludzie ciągnęli do pałacu. Z Kurowa, Ossolina, Malżyna, Sternalic. Czym kto miał. Na własną rękę. Tyle tu było fur, co w środę na targu w Opatowie. Przyjeżdżali ludzie. Zabierali wszystko z pałacu. Fotele wyściełane, łóżka, szafy, portrety. A Karscy tułali się gdzieś po Polsce.
Na zdjęciu fragment muru z zachowanym herbem Karskich Boleścic (Jastrzębiec).
Ludzie mieszkali w czworakach. Przeszli wojenną udrękę, wysiedlenie. Gdy wrócili do wsi, nie mieli dachu nad głową. Czworaki spłonęły. Każdy z nich wchodził do pałacu ze swoim bagażem doświadczeń, przeżyć. Nie było łatwo tylu rodzinom żyć w jednym miejscu. Kobiety kłóciły się, jak dwie zaczęły, to inne zaraz się włączały. Chodziło przeważnie o dzieci. Konflikty, nieporozumienia były na porządku dziennym. W jednym się zgadzali. Nie wierzyli, że dziedzic może wrócić i wyrzucić ich z pałacu. Strachu nie było.
Po wyzwoleniu noszono się z zamiarem, by w pałacu utworzyć szkołę średnią lub inną ważną instytucję. Nic nie zrobiono. A taki obiekt stał. Szkołę podstawową z pałacu wyprowadzono do baraków, co jest szczególnie dziwne. A taki pałac stał. Budowany był ośrodek zdrowia. A pałac stał. Barak był usuwany, zaczęto budować szkołę. To spory wysiłek państwa i mieszkańców. A pałac stał. I dlaczego tak się działo?...
W sali bankietowej urządził chatę chłopską. Taką, jaką sobie wymarzył. Po lewej stronie miał chlew, w którym trzymał świnie, krowę, konia, kury. Po prawej stronie urządził małą stodołę, gdzie kładł snopki ze zbożem, młócił na klepisku cepami. Pośrodku była izba z łóżkiem, kuferkiem, stołem i piecykiem do gotowania na kilka fajerek. Nikt mu nie podskoczył, każdy się z nim liczył, bo był poborcą podatkowym.
Pokrzyw jest tak dużo, że skutecznie bronią wstępu do kaplicy, która najdłużej wytrzymała. Teraz i ona jest ruiną. Tu z przodu i boku wisiały gabloty, znajdował się ołtarz. Nie było przejścia, nie wiadomo, skąd się wzięło. Ściana została wybita.
Rząd nie przyłożył ręki do ochrony pałacu. Stropy były drewniane, ludzie wycinali całe kloce. Każdy brał, co mu pasowało. Na dole duży salon zajął PGR. Powstał tu magazyn, bo wcześniejszy się spalił. Zboże sypano, wybierano ziarno do siewów.
Czasami po cichu, w zaufaniu, jakby wstydliwie, ludzie mówili między sobą: Co pańskie trzeba zniszczyć!
Czasami głośno na zebraniach partyjnych, wiecach ludowych, wykrzykiwali: Trzeba zniszczyć, by nie wrócili!
Czasami jeden drugiemu powiedział na ucho: Za nasze krzywdy, niech przepadną!
Juliusz Karski [wnuk Michała] pokazuje ostatnią decyzję wojewody o zwrocie ruin pałacu i parku, razem około siedmiu hektarów. W piśmie jest cała historia starań o zwrot majątku, relacji z rozpraw. Gdzieś z boku, jakby na marginesie, napisano o najważniejszym. Zanim dotarła do niego decyzja wojewody, otrzymał nakaz zapłaty podatku od ruiny. Zdziwiło go to pismo, bo nie wiedział, jak je rozumieć. Myślał, że ktoś sobie żarty stroi.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze