Wrak działa StuG. IV trafił do skarżyskiego Muzeum im. Orła Białego w 1999 roku w okolicznościach dosyć niezwykłych. Wydobyto go z bagna koło miejscowości Komierowo, 50 km od Bydgoszczy. Jak relacjonuje Andrzej Lange, ówczesny dyrektor skarżyskiego muzeum, zaczęło się od sygnału, że nieznany pojazd zalega w bagnisku. Po uzyskaniu wszystkich pozwoleń i zorganizowaniu grupy wydobywczej opracowano plan działania. Operacja zapowiadała się jako bardzo trudna, trzeba było pokonać 150 metrów bagna, potem stromy stok i miękkie pole. Na dodatek trzeba było się też się spieszyć - tuż przed akcją okazało się, że ktoś chciał ukraść wrak i mocno zdewastował teren.
Do wydobycia doszło 20 sierpnia 1999 roku, operacja trwała 10 godzin. Jej uczestnicy dziś mówią, że dzięki dobrej organizacji, przebiegła bardzo sprawnie. To przede wszystkim zasługa pasjonatów i życzliwości wielu osób, aż 60 zaangażowało się do pracy fizycznej, a Zakład Transportu Energetyki Radom nieodpłatnie wydobył i przetransportował wrak. Na miejscu byli też saperzy, policja i straż pożarna. Konieczne okazało się ułożenie około 200 metrów drogi dojazdowej dla ciężkiego sprzętu, przez miękkie pole orne. Ale i tak nie można było dojechać ciężarówką do samego wraku, więc doholowano go kilkaset metrów.
Jak wynikało z relacji mieszkańców wsi, podczas walki z sowieckimi czołgami w 1945 roku, StuG. IV zakopał się w bagnie. - Co ciekawe, walczył z amerykańskimi Shermanami, obsadzonymi przez czerwonoarmistów. Nawet udało się znaleźliśmy łuski od kanadyjskich pocisków, jakie były na wyposażeniu sowieckich czołgów - mówi Artur Buńko, pełniący obowiązki dyrektora skarżyskiego muzeum.
Niemcy pierwotnie wielokrotnie próbowali wyciągnąć StuG. IV. Ale gdy to się nie udało, postanowili go zniszczyć, żeby nie dostał się w ręce wroga. We wraku zachowały się nawet resztki pocisków. Stąd wiadomo, że strzelano do niego m.in. z czołgu 'Tygrys'. - Pancerz jest w charakterystyczny sposób powyginany. Ale mamy też ślady świadczące, że użyto również Pancerfausta - mówi Buńko. Dodaje, że ślady świadczące o trafieniach zostaną zachowane.
Wrak był bardzo zniszczony. Zachowała się tzw. wanna, zabudowa, przedział bojowy oraz część układu jezdnego. Na niektórych elementach np. na kołach zachowała się nawet farba i smar. - To efekt walk, ale też to co zostało, rozgrabiono już po wojnie - mówi Buńko.
Gdy działo dotarło do Skarżyska, rozpoczęła się jego żmudna rekonstrukcja z udziałem m.in. stowarzyszenia które działa przy Muzeum im. Orła Białego. Ze względów m.in. finansowych trwało to kilkanaście lat. Poważnym problemem były też części zamienne, które zbierano z całego regionu świętokrzyskiego. - StuG. IV opracowano na bazie czołgu PzKpfw. IV, czyli tzw. 'czwórki'. Dosyć szybko się okazało, że poszczególne egzemplarze też różnią się od siebie, co utrudniało prace. Kolejne elementy montowaliśmy na placu wystawowym, a nasi goście mogli to obserwować - mówi Artur Buńko
W 2012 roku elementów było już na tyle dużo, że rozpoczęto demontaż poszczególnych elementów i ich przygotowanie do malowanie i finalnego montażu. Rok później m.in. z blachy o odpowiedniej grubości naprawiono kadłub, zostawiając jedynie ślady po pociskach, które zniszczyły StuG.IV.
Do malowania przygotowano też mniejsze elementy. Podczas ich poszukiwań dochodziło do zabawnych sytuacji. W jednej ze wsi np. znaleziono część niemieckiego transportera, która była wykorzystywana jako psia buda. Gdzie indziej odnaleziono nawet lufę do StuG. IV, ale przeciętą. - Właściciel powiedział, że uciął ją zwykłą ręczną piłą do metalu, brzeszczotem. Mówił, że zimą wieczory są długie, przychodził sąsiad i cieli po kawałku - wspomina dyrektor Buńko.
Jednym z ciekawszych fragmentów była praca przy kołach podtrzymujących gąsiennice. - Niemcy w tym momencie nie wykorzystywali już łożysk tocznych, bo fabrykę zniszczyły amerykańskie bombowce. Więc m.in. w StuG IV zastosowano łożyska ślizgowe - mówi Artur Buńko.
Wreszcie w 2014 roku wanna działa była gotowa do piaskowania i malowania. Te roboty wykonała za półdarmo firma Rafiz z okolic Wierzbicy.
Pomalowana farbą podkładową i nawierzchniową wanna oraz nadbudowa wróciły do muzeum im. Orła Białego w lutym. Jasnoszary kolor wnętrza nie powinien dziwić - tak były malowane w środku niemieckie wozy pancerne, co ułatwiało pracę załodze.
Wóz docelowo ma mieć kompletną bryłę, ale jeździć nie będzie. - To olbrzymie koszty. Z jednej strony brakuje silnika, poza tym kadłub jest zdeformowany. Po prostu Niemcy niszcząc go, użyli też specjalnych ładunków wybuchowych - mówi dyrektor Buńko. Dodaje, że według optymistycznych szacunków cały StuG.IV będzie poskładany w tym roku.
PAWEŁ MAŁECKI
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze