Ewangelicy przybywali do Kielc i naszego regionu na początku XIX wieku z krajów niemieckich, głównie z Saksonii. Byli wśród nich specjaliści potrzebni do rozwoju przemysłu. Pracowali w kopalniach i hutach Zagłębia Staropolskiego, stanowili też kadrę Głównej Dyrekcji Górniczej i Szkoły Akademiczno-Górniczej, mających w latach 1816-26 siedzibę w Kielcach. Później niektórzy wyjechali do Warszawy, ale znaczna część została, odgrywając znaczącą rolę w życiu miasta i regionu. W 1835 roku powstała parafia ewangelicka w Kielcach, rozpoczęto też budowę kościoła.
Początkowo ewangelicy chowani byli razem z katolikami na terenie obecnego cmentarza Starego, potem wydzielono tam dla nich osobne miejsce. W latach 50. XIX wieku była już odrębna ogrodzona murem nekropolia ewangelicka, która istniała ponad półtora wieku.
MICHAŁ WALCZAK
W 1968 roku kielecka parafia ewangelicko-augsburska została włączona do radomskiej. W następnym roku cmentarz przekazano rzecz państwa. Zajmująca nieco ponad hektar nekropolia stanowi obecnie Cmentarz Komunalny I. W jego środkowej części zachowano kwaterę na pochówki ewangelików. W pobliżu przy głównej alei stoi pomnik żołnierzy różnych narodowości poległych podczas I wojny światowej. W latach 70. ponad 300 mogił zlikwidowano, aby zrobić miejsce na nowe pochówki. Wtedy również usunięto kilkadziesiąt nagrobków ewangelickich.
MICHAŁ WALCZAK
Według wykazu sporządzonego w 2011 roku przez prof. Urszulę Oettingen z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, nagrobków o wartościach historycznych i artystycznych zostało 35. Rozsiane są po całym cmentarzu.
MICHAŁ WALCZAK
W jego północnej części, niedaleko bramy na Cmentarz Partyzancki, jest grobowiec Gustawa Schöna oraz jego rodziny. Zmarły w 1924 roku Schön był powstańcem styczniowym, właścicielem farbiarni w Bodzentynie, a pod koniec życia szanowanym mieszkańcem Kielc.
MICHAŁ WALCZAK
Po drugiej stronie, przy murze oddzielającym od katolickiego Cmentarza Starego, zwraca uwagę grobowiec rodzinny Reicheltów i Reznerów. Pochowany w nim Karol Reichelt to założyciel i pierwszy komendant Ochotniczej Straży Ogniowej w Kielcach.
MICHAŁ WALCZAK
O tym, że ewangelicy często zawierali małżeństwa z katolikami, świadczą grobowce rodzin Karschów i Welke. W tym pierwszym spoczywa przemysłowiec Edward Karsch, właściciel kieleckiego browaru. W drugim pochowany został architekt i przedsiębiorca Alfons Welke, współzałożyciel Marmurów Kieleckich oraz wspomnianej straży ogniowej. Część tych grobowców znajduje się na dawnym cmentarzu ewangelickim, a część już za murem, na cmentarzu Starym. - Kiedy umierał ewangelik, chowano go po tej stronie. Odchodził katolik, to po tamtej - opowiada oprowadzający nas po cmentarzu Stefan Iwański, przewodnik świętokrzyski.
MICHAŁ WALCZAK
Większość ewangelickich nagrobków to kamienne płyty lub krzyże na cokołach. Są zwykle skromniejsze od katolickich. Do takich należy m.in. częściowo zasłonięta iglakami płyta nagrobna zmarłego w 1942 roku Juliusza Potockiego, wiceprezydenta Kielc.
Formę kamiennego obelisku ma nagrobek Henryka Zandera, pastora zboru kieleckiego w latach 1888-1911, pochowanego razem z synem Emilem.
MICHAŁ WALCZAK
Kanelowaną kolumną wyróżnia się grób rejenta Karola Wilhelma Frycza, który w latach 1882-1910 prowadził w Kielcach kancelarię notarialną, a w młodości jako kurier brał udział w powstaniu styczniowym.
MICHAŁ WALCZAK
Niedaleko pochowany został brat Karola Frycza Kazimierz ps. Grabówka, który w powstaniu styczniowym przez ponad rok walczył jako żołnierz, m.in. w doborowym oddziale 'Żuawów śmierci'. Później prowadził rodzinny majątek ziemski w Cieszkowach na Ponidziu. W ostatnich latach życia mieszkał w Kielcach, był współwłaścicielem i redaktorem 'Gazety Kieleckiej', inicjatorem powołania Komitetu ku uczczeniu Powstania Styczniowego. Zmarł 31 grudnia 1922 roku. ? Pochowany został z honorami wojskowymi, w asyście kompanii honorowej 4. Pułku Piechoty ? opowiada Stefan Iwański. Mogiła Kazimierza Frycza została zdewastowana na początku lat 80. Rozbitą płytę nagrobną odrestaurowano kilka lat temu staraniem Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Narodowego. Umieszczona na niej tabliczka informuje, że złożona została w nowym miejscu. Odsunięta od głównej alei, znajduje się w przejściu między nowymi grobami.
MICHAŁ WALCZAK
Częściowo zniszczony jest również grób rodziny Edwarda Lembke, pastora kieleckiego w latach 1853-77. Na jego jednej płycie widnieje miejscami nieczytelny już napis. Na drugiej leży w częściach współczesna. - Ktoś pozbywał się płyty i położył tu. Oburzamy się, gdy gdzieś za granicą niszczone są polskie groby, a sami też nie potrafimy uszanować - zwraca uwagę Stefan Iwański.
MICHAŁ WALCZAK
Kolejny przykład takiego nieposzanowania mogił znaleźliśmy przy murze od strony cmentarza Starego. Stoi o niego oparta płyta nagrobna z nazwiskiem Karol Niecel (lub Niegel).
MICHAŁ WALCZAK
Niektóre płyty nie tylko usunięto z mogił ewangelików, ale porozbijano i wykorzystano do budowy bramy oraz grodzenia cmentarza. Ich fragmenty z częścią nazwisk i dat widoczne są m.in. od strony ulicy Zygmunta Kwasa.
MICHAŁ WALCZAK
MICHAŁ WALCZAK
MICHAŁ WALCZAK
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze