O odkryciu sprzed kilku dni poinformował nas dr hab. Marek Florek, archeolog z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie i sandomierskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Przypomniał, że to już drugi taki skarb, na jaki natrafiono w Brzeziu, wsi położonej na wschód od Opatowa przy drodze krajowej nr 74. Pierwszy, składający się z ponad 400 monet z XI wieku i kilku drobnych ozdób srebrnych złożonych w glinianym naczyniu, znaleziony został w 1905 roku. Te cenne zabytki od ówczesnego dziedzica Brzezia Adama Lipińskiego odkupił ksiądz Karol Targowski, rektor kościoła Wniebowzięcia NMP w Opatowie. Część srebrnych monet kazał przetopić, część rozdał i zaginęły.
Marek Florek
Wiosną 2014 roku w pobliżu miejsca, gdzie stał dwór w Brzeziu, Stowarzyszenie Eksploracyjne Na Rzecz Ratowania Zabytków SAKWA usiłowało zlokalizować miejsce odkrycia skarbu monet XI-wiecznych. Nie udało się to, ale znaleziono inny niezwykle cenny zabytek - połowę ołowianej pieczęci, tzw. bulli Jana XXIII, uznanego za antypapieża, który piastował swój urząd w czasach tzw. wielkiej schizmy zachodniej w Kościele katolickim (lata 1410-1415). Pieczęć (bulla) została przekazana do zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu, gdzie można ją oglądać na wystawie stałej. Na jednej stronie tej połówki widoczny jest wizerunek św. Piotra wraz z inicjałami SPE, na drugiej zaś m.in. litery IO, NN i rzymskie cyfry XX. - Napis ten należy najpewniej odczytywać jako IOHANNES PP XXIII, a więc papież Jan XXIII - mówił wtedy Marek Florek.
Fot. Marek Florek/ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków
- Jesienią tego roku zdecydowano się na przeprowadzenie kolejnych poszukiwań w Brzeziu, tym razem licząc na znalezienie drugiej części bulli - informuje Marek Florek. Poszukiwacze ze Stowarzyszenia Sakwa znów jednak nie znaleźli tego, czego szukali. Odkryli za to kolejny skarb monet, tym razem pochodzących z drugiej połowy XVII wieku. Znajdowały się wewnątrz kafla piecowego, którego otwór zasłonięty był prawdopodobnie dnem niewielkiego glinianego garnka. - Zakopany był stosunkowo płytko, dlatego kafel uległ rozbiciu, zapewne przez pług, a znajdujące się w nim monety 'rozorane' na znacznej przestrzeni - opowiada archeolog. I dodaje, ze w trakcie poszukiwań udało się odnaleźć większość skarbu.
Marek Florek
Znaleziony kilka dni temu skarb to 798 szelągów, w przeważającej większości króla Jana Kazimierza, zarówno tzw. koronnych, jak i litewskich, wybitych w latach 60. XVII wieku, oraz dwie monety srebrne i jeden szóstak również Jana Kazimierza, jeden szóstak Jana III Sobieskiego i dwa szóstaki pruskie Fryderyka Wilhelma. Razem z monetami i fragmentami kafla, w którym były ukryte, znaleziono również bryłę częściowo stopionych brązowych lub miedzianych monet, prawdopodobnie również szelągów Jana Kazimierza. - Może to sugerować, że nie były zakopane, ale ktoś je ukrył w piecu i przypadkowo część z nich uległa stopieniu. Potem zaś, po rozbiórce bądź zniszczeniu pieca, być może razem z budynkiem, wewnątrz którego się znajdował, trafiły do ziemi. Zagadkę tę mogą wyjaśnić tylko badania wykopaliskowe - uważa Marek Florek.
Na zdjęciach szeląg koronny (powyżej) i litewski (niżej) Jana Kazimierza.
Marek Florek
Najmłodszymi monetami z odkrytego obecnie w Brzeziu skarbu są szóstak księcia pruskiego Fryderyka Wilhelma, wybity w Królewcu w 1681 roku (na zdjęciu powyżej) i szóstak króla Jana III Sobieskiego, typu emitowanego w latach 1677-1689 (zdjęcie poniżej). Wskazuje to, że skarb został ukryty najwcześniej na początku lat 80. XVII wieku - przypuszcza archeolog. I zwraca uwagę, że choć używa określenia 'skarb', to w chwili ukrycia wartość tych monet nie była duża. - Cała wartość skarbu to około 326 groszy, w rzeczywistości, uwzględniając kurs rynkowy z końca XVII wieku, znacznie mniej, nawet połowę tego. Robotnik niewykwalifikowany zarabiał wówczas dziennie od 12 do 30 groszy, odpowiada to więc jego wynagrodzeniu za mniej więcej dwa tygodnie-miesiąc pracy - wylicza Marek Florek.
Marek Florek
W pobliżu rozoranego skarbu znaleziono jeszcze jedną monetę - złoty dukat holenderski wybity w 1758 roku. - Mało prawdopodobne aby wchodził w skład skarbu. Od pozostałych monet dzieli go ponad 60 lat, w połowie XVIII wieku były one praktycznie bezwartościowe, więc nie było więc sensu ukrywania ich razem ze złotym dukatem - uważa Marek Florek
Dodaje, że znalazcy wszystkie przekazali do delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Po konserwacji i opracowaniu trafią do zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu.
Na zdjęciach awers (u góry) i rewers złotego dukata holenderskiego.
Marek Florek
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze
i wabi na nowe wykopy,
pod świętokrzyskiej ziemi grudą,
choć martwo tam, nie zieje nudą.
To tylko drobiazg, się założę,
pod nami istnych skarbów złoże,
nie będzie głupio, byś zabierał
ze sobą szpadel już od teraz.
I nielegalnie przekopywał potencjalne stanowiska archeologiczne pozbawiając nas kontekstu znaleziska czyli wiedzy o przeszłości! No, no! "poezja" w służbie rabusiów?