Pierwsze "Dymarki Świętokrzyskie" odbyły się 16 i 17 września 1967 roku. Wcześniej naukowcy z Muzeum Archeologicznego w Krakowie i Akademii-Górniczo Hutniczej próbowali odtworzyć proces dymarski, ale traktowali to jako eksperyment. Prezentację w formie pokazu publicznego zaproponowali działacze Okręgu Kieleckiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. - Wydaje się, że ktoś uznał, że potrzebna jest impreza plenerowa, która mogłaby wypromować cały region. Działo się to przecież na fali sukcesów festiwali w Sopocie i Opolu - mówi Andrzej Przychodni, archeolog i prezes Świętokrzyskiego Stowarzyszenia Dziedzictwa Przemysłowego organizującego pokazy archeologiczne podczas "Dymarek".
Na zdjęciu jedna z edycji z przełomu lat 60-tych i 70-tych.
Do pierwszych "Dymarek Świętokrzyskich" doszło w 1967 roku, w sąsiedztwie Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi. Impreza wpisywała się w oficjalne obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego z 1966 roku. "Dymarki" zakończyły się sukcesem. Impreza nawet zdobyła tytuł "Najciekawszego wydarzenia turystycznego" w ogólnopolskim konkursie organizowanym przez Główny Komitet Kultury Fizycznej i Sportu. Na zdjęciu jedna z edycji pod koniec lat 60-tych.
- To było olbrzymie wydarzenie i zaskoczenie dla mieszkańców Nowej Słupi. Wprawdzie wiedzieliśmy, że naukowcy prowadzili u nas badania, znaliśmy profesorów Kazimierza Bielenina [na zdjęciu stoi z prawej strony -red.] i Mieczysława Radwana, którzy prowadzili badania, ale chyba nikt nie spodziewał, się, że odbędzie się u nas tak duża impreza. Przyjechało bardzo wielu gości - wspomina Henryk Trepka, regionalista z Nowej Słupi, który miał wtedy 19 lat. Przez lata wykonywał zdjęcia podczas "Dymarek Świętokrzyskich" i w dużej części z jego kolekcji pochodzą prezentowane zdjęcia archiwalne.
Na zdjęciu jedna z edycji z przełomu lat 60-tych i 70-tych.
Ponieważ okręg PTTK nie mógł się formalnie zajmować organizacją "Dymarek", najbardziej zaangażowane osoby powołały Towarzystwo Przyjaciół Górnictwa, Hutnictwa i Przemysłu Staropolskiego. To ono kupiło tereny pokazowe, budowało infrastrukturę i organizowało pokazy do 1997 roku. Już w 1970 roku gości witała okazała brama i zabudowa nawiązująca wyglądem do "słowiańskiej wioski".
Sama impreza bardzo się rozrosła, w latach 70-tych niektóre edycje trwały nawet 100 dni. Wizyta na "Dymarkach" była wręcz obowiązkowa, a zakłady pracy ze Śląska organizowały wycieczki zakładowe. Żeby podnieść widowiskowość imprezy, organizowano np. uroczysty dowóz rudy żelaza z pobliskich Rudek.
"Dymarkom" z czasem zaczęły towarzyszyć wystawy organizowane przez zakłady z regionu, co miało też swój wymiar propagandowy. Fabryka Samochodów Ciężarowych im. Feliksa Dzierżyńskiego w Starachowicach prezentowała podczas imprezy najnowsze ciężarowe stary.
Stałe miejsce wystawowe podczas "Dymarek" miała też kielecka SHL-ka. Można więc było zobaczyć najnowsze modele motocykli i pralek. Podczas imprezy można było też wygrać atrakcyjne nagrody, włącznie z samochodami syrena.
"Dymarki" w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych miały już utrwaloną renomę. Do Nowej Słupi zaczęli przyjeżdżać turyści nie tylko z tzw. krajów demokracji ludowej, ale również USA i Kandy. Imprezie od początku towarzyszyły koncerty muzyki ludowej, czasami również w wykonaniu zespołów spoza Polski. Na zdjęciu zespół z Węgier, który występował w 1985 roku.
Na scenie w Nowej Słupi można było zobaczyć w latach osiemdziesiątych także najsłynniejszych polskich artystów. Występował tam m.in. Wojciech Siemion i Hanka Bielicka.
Pomimo coraz bardziej rozbudowanych wydarzeń towarzyszących, nadal starano się odtworzyć cały proces pozyskiwania żelaza. Przez lata widać, jak na podstawie badań zmienia się np. konstrukcja pieców.
Problemy zaczęły się po przełomie 1989 roku - z imprezy wycofały się duże zakłady pracy i wykruszyła się pierwszy skład pasjonatów. Towarzystwo Przyjaciół Górnictwa, Hutnictwa i Przemysłu Staropolskiego popadło w kłopoty finansowe i doszło do jego rozwiązania. W imprezę znacznie mocniej zaangażował się samorząd gminny, który przejął ją gdy była w kryzysie. Równocześnie grupa kieleckich archeologów i regionalistów we współpracy z krakowskimi metalurgami oraz m.in. Kazimierzem Bieleninem powołała Świętokrzyskiego Stowarzyszenie Dziedzictwa Przemysłowego. Zaproponowali odnowę części merytorycznej Dymarek. - Skupiliśmy się na samym procesie pozyskiwania żelaza, który zawsze była najważniejszy. Poszerzyliśmy go o kontekst historyczny wynikający z badań - mówi Przychodni. Nowy pokaz po raz pierwszy odbył się w 1999 roku, gdy na piecowisku obok twórców ludowych pojawili rekonstruktorzy rzemiosła starożytnego.
To już nie byli wojowie ubrani np. w hełmy z kasków motocyklowych, którzy mieli naśladować średniowiecze. Naukowcy postanowili odtworzyć okres starożytny, a dokładniej drugą połowę II wieku naszej ery. Wtedy w tym rejonie, na obszarze ok. tysiąca km kw. funkcjonował ośrodka górniczo-hutniczy, w którym wydobywano rudy żelaza i wytwarzano żelazo. Był to największy, poza terenem Imperium Rzymskiego, taki ośrodek hutniczy!
- Okazało się, że ubiory, pomimo komentarza rekonstruktorów, niewiele mówią naszym gościom. Żeby całość była bardziej czytelna, konieczne okazało się wprowadzenie drugiej strony, czyli Rzymian - mówi Przychodni. Ci pojawili się na piecowisku w 2001 roku i od tego czasu zaczęto odtwarzać nawet potyczki między obiema stronami.
JAROSŁAW KUBALSKI
Bardzo zmieniła się też infrastruktura. W 2011 roku, przy wsparciu środków unijnych i we współpracy z naukowcami na miejscu dawnego "piecowiska" powstało szereg rekonstrukcji budowli z okresu rzymskiego. Odtworzono wioskę barbarzyńską oraz obóz Rzymian z rekonstrukcją wieży obserwacyjnej. Całość, wraz z budynkiem plenerowej sceny - tzw. amfiteatrem, nazwano Centrum Kulturowo-Archeologicznym.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze